7 Jenis Pokok Mangga di Malaysia: Varieti dan Ciri

Kepelbagaian jenis pokok Mangga di Malaysia menjadikan buah tropika ini antara tanaman bernilai tinggi dalam sektor pertanian tempatan.

Setiap varieti seperti Harum Manis, Chokanan dan Nam Dok Mai mempunyai ciri tersendiri dari segi rasa, warna serta keupayaan menyesuaikan diri dengan iklim negara.

Dengan memahami perbezaan varieti dan ciri morfologi pokok mangga, penanam dapat memilih jenis yang paling sesuai mengikut tujuan sama ada untuk pasaran segar, pemprosesan atau hiasan taman.

Pengetahuan ini bukan sahaja meningkatkan hasil dan kualiti buah, malah membantu mengekalkan produktiviti jangka panjang melalui pengurusan varieti yang tepat.

Jenis Pokok Mangga Popular di Malaysia

Malaysia mempunyai pelbagai varieti mangga atau jenis pokok Mangga yang ditanam untuk kegunaan tempatan dan eksport.

Setiap varieti mempunyai keunikan tersendiri daripada segi rasa, warna kulit, ketahanan penyakit, serta keupayaan menghasilkan buah yang banyak.

Pemilihan jenis pokok Mangga yang betul akan menentukan kejayaan hasil tanaman dan nilai pasaran buah.

Mangga Harum Manis

Mangga Harum Manis merupakan varieti premium yang menjadi simbol pertanian negeri Perlis. Buahnya berkulit hijau tua dengan isi kuning keemasan, lembut, dan mempunyai aroma yang kuat serta rasa manis yang tinggi.

Pokok Harum Manis sesuai ditanam di kawasan beriklim kering dengan tanah bersaliran baik. Jenis pokok Mangga ini biasanya mula berbuah selepas tiga tahun dan mempunyai kadar hasil antara 25 hingga 40 kilogram sepokok setiap musim.

Disebabkan kualiti rasanya yang luar biasa, Harum Manis menjadi mangga eksport utama ke Singapura dan Jepun, menjadikannya antara varieti paling bernilai ekonomi di Malaysia.

Mangga Chokanan

Mangga Chokanan berasal dari Thailand dan terkenal dengan ciri pokok yang cepat berbuah, sering kali dalam tempoh dua tahun selepas penanaman.

Buahnya berbentuk lonjong dengan kulit kekuningan apabila masak serta mempunyai isi tebal dan manis.

Jenis pokok Mangga ini disukai oleh penanam kecil kerana mudah diurus dan mampu berbuah sepanjang tahun jika dijaga dengan baik.

Chokanan juga tahan terhadap cuaca panas dan sesuai untuk penanaman di kawasan rendah atau tanah mineral.

Selain dimakan segar, buahnya sering dijadikan jus atau pencuci mulut kerana teksturnya yang halus dan kandungan air yang tinggi.

Mangga Nam Dok Mai

Mangga Nam Dok Mai ialah varieti dari Thailand yang semakin mendapat tempat di kalangan penanam Malaysia.

Pokoknya bersaiz sederhana dengan pertumbuhan daun padat dan mampu menghasilkan buah sepanjang tahun di kawasan panas lembap.

Buah Nam Dok Mai berkulit kuning cerah dengan isi yang sangat manis, hampir tiada serat, dan aroma lembut yang digemari pengguna pasaran premium.

Ia sesuai ditanam secara komersial kerana hasilnya konsisten dan buah tahan lama selepas dipetik, menjadikannya pilihan sesuai untuk eksport dan pasaran hotel.

Varieti Mangga Lain di Malaysia

Selain tiga jenis pokok Mangga utama, terdapat beberapa jenis mangga lain yang turut ditanam secara meluas di Malaysia. Antara yang popular ialah Mangga Golek, Epal, Golden Lily dan Tong Dam.

• Mangga Golek: Berbuah lebat, berisi tebal, dan tahan lama selepas tuaian.
• Mangga Epal: Berbentuk bulat seperti epal dengan isi rangup dan rasa manis sederhana.
• Mangga Golden Lily: Varieti moden dengan kulit keemasan dan isi lembut sesuai untuk pasaran segar.
• Mangga Tong Dam: Jenis mangga serat halus dengan aroma kuat yang sesuai untuk pemprosesan.

Setiap varieti ini mempunyai potensi tersendiri bergantung kepada kesesuaian tanah, iklim, dan tujuan penanaman sama ada untuk komersial, hobi, atau eksport.

Kepelbagaian varieti mangga seperti Harum Manis, Chokanan, Nam Dok Mai dan varieti tempatan lain membuktikan bahawa Malaysia mempunyai potensi besar dalam industri mangga tropika.

Pemilihan jenis pokok Mangga yang sesuai bukan sahaja memberi hasil tinggi tetapi juga meningkatkan nilai pasaran buah di dalam dan luar negara.

Ciri Pokok Mangga yang Baik untuk Ditanam

Pokok mangga yang sihat dan produktif mempunyai ciri fizikal serta fisiologi tertentu yang mempengaruhi hasil dan kualiti buah.

Pemilihan pokok yang sesuai amat penting agar tanaman dapat bertahan lama, mudah dijaga, serta memberikan hasil yang tinggi sepanjang musim berbuah.

1. Struktur Pokok dan Pertumbuhan

Pokok mangga yang baik mempunyai batang utama yang tegak dengan cabang seimbang membentuk kanopi terbuka.

Kanopi yang seimbang memudahkan cahaya matahari menembusi ke seluruh bahagian daun, seterusnya merangsang fotosintesis dan pembungaan yang lebih baik.

Daunnya berwarna hijau tua, tebal dan tidak menunjukkan tanda penyakit seperti tompok hitam atau kekuningan.

Pertumbuhan akar yang kuat juga penting supaya pokok dapat menyerap air dan nutrien dengan berkesan, terutama ketika musim kering.

2. Keupayaan Berbuah Cepat dan Konsisten

Jenis pokok Mangga yang cepat berbuah, seperti Chokanan dan Nam Dok Mai, sesuai untuk penanam yang ingin hasil dalam tempoh singkat.

Biasanya pokok yang dibiakkan melalui cantuman (grafting) akan mula berbuah dalam masa dua hingga tiga tahun berbanding pokok daripada biji yang memerlukan masa lebih lama.

Pokok yang baik juga mempunyai corak pembungaan yang konsisten setiap tahun tanpa tempoh rehat terlalu panjang.

Faktor ini boleh dipengaruhi oleh amalan penjagaan seperti pembajaan seimbang, pengawalan air, dan pemangkasan yang betul.

3. Ketahanan Terhadap Penyakit dan Cuaca

Mangga ialah tanaman tropika yang mudah terdedah kepada penyakit seperti antraknos, kudis buah dan serangan lalat buah.

Oleh itu, varieti yang tahan penyakit menjadi pilihan utama penanam. Varieti Harum Manis, misalnya, mempunyai ketahanan sederhana terhadap penyakit daun dan buah jika dijaga dengan sistem pengairan serta pembajaan yang betul.

Selain itu, pokok yang tahan cuaca panas dan tidak mudah layu ketika musim kering akan memastikan produktiviti jangka panjang, terutama di kawasan utara dan pantai barat Semenanjung Malaysia.

4. Kesesuaian Tanah dan Saliran

Pokok mangga memerlukan tanah yang gembur, bersaliran baik dan tidak menakung air. Tanah loam berpasir adalah yang paling sesuai kerana membolehkan akar bernafas dan tumbuh dengan stabil.

Paras pH tanah ideal ialah antara 5.5 hingga 7.0. Sekiranya tanah terlalu berasid, penambahan kapur pertanian (dolomit) dapat membantu menstabilkan keasidan.

Kawasan bertanah liat berat boleh digunakan jika sistem saliran disediakan dengan baik untuk mengelakkan reput akar.

5. Kualiti Benih dan Kaedah Pembiakan

Benih yang diperoleh daripada sumber dipercayai akan menjamin ketulenan varieti serta keseragaman hasil.

Pembiakan melalui cantuman mata tunas atau tut dianggap lebih berkesan berbanding biji kerana dapat mengekalkan ciri pokok induk seperti rasa buah, warna isi dan tempoh matang.

Sebelum penanaman, pastikan benih bebas daripada penyakit akar atau daun, dan pilih anak pokok dengan ketinggian sekurang-kurangnya 50 cm serta daun hijau sihat.

Ciri pokok mangga yang baik untuk ditanam termasuk batang kukuh, daun hijau sihat, pertumbuhan akar kuat, berbuah cepat, tahan penyakit, serta sesuai dengan jenis tanah tempatan.

Dengan pemilihan jenis pokok Mangga dan penjagaan yang betul, hasil tanaman dapat dipertingkat secara konsisten tanpa mengorbankan kualiti buah.

Faktor Pemilihan Varieti Mengikut Kegunaan

Pemilihan varieti mangga perlu disesuaikan dengan tujuan penanaman kerana setiap jenis mempunyai ciri rasa, tekstur, dan ketahanan yang berbeza.

Sama ada untuk pasaran segar, pemprosesan, atau penanaman di halaman rumah, faktor ini menentukan kejayaan hasil serta nilai ekonomi tanaman.

1. Varieti untuk Pasaran Segar

Untuk pasaran segar, pengguna cenderung memilih mangga yang mempunyai rasa manis, aroma kuat, dan penampilan menarik.

Jenis pokok Mangga seperti Harum Manis dan Nam Dok Mai sangat digemari kerana isi buahnya tebal, lembut serta berwarna kuning keemasan.

Selain itu, buah daripada varieti ini mempunyai kandungan serat rendah dan rasa manis semula jadi, sesuai untuk dimakan terus tanpa pemprosesan lanjut.

Kualiti kulit yang tahan lama selepas tuaian juga menjadikannya pilihan utama untuk eksport ke pasaran premium seperti Jepun dan Singapura.

2. Varieti untuk Pemprosesan Makanan

Bagi tujuan pemprosesan seperti pembuatan jus, jem, puri atau mangga kering, varieti dengan keseimbangan rasa masam manis lebih sesuai.

Mangga Chokanan dan Mangga Tong Dam sering digunakan kerana mempunyai kandungan air yang tinggi serta tekstur isi yang mudah dikisar.

Varieti ini turut sesuai untuk penghasilan produk nilai tambah kerana harganya lebih rendah berbanding varieti premium.

Dalam industri makanan tempatan, varieti jenis ini membantu meningkatkan kestabilan bekalan buah sepanjang tahun.

3. Varieti untuk Penanaman Rumah atau Dalam Pasu

Bagi penanaman di halaman rumah atau kawasan terhad, varieti yang berbuah cepat dan bersaiz sederhana lebih digalakkan.

Mangga Epal dan Mangga Golden Lily sesuai untuk tujuan ini kerana ketinggian pokoknya tidak melebihi empat meter dan mempunyai kanopi padat.

Selain memberikan hasil dalam masa singkat, pokok ini juga berfungsi sebagai elemen hiasan landskap dengan bentuk daun menarik dan buah berwarna cerah.

Penanaman dalam pasu besar menggunakan medium tanah berpasir gembur turut membantu mengawal pertumbuhan pokok agar tidak terlalu tinggi.

Pemilihan varieti mangga yang tepat berdasarkan kegunaan dapat memaksimumkan hasil dan mengurangkan risiko kerugian.

Jenis pokok Mangga premium seperti Harum Manis dan Nam Dok Mai sesuai untuk pasaran segar, manakala Chokanan dan Tong Dam lebih praktikal untuk industri pemprosesan.

Bagi ruang terhad, varieti kecil seperti Epal atau Golden Lily memberi keseimbangan antara nilai estetika dan produktiviti.

Teknik Penanaman dan Penjagaan Pokok Mangga

Penanaman pokok mangga memerlukan teknik yang betul agar pertumbuhan dan pengeluaran buah berada pada tahap optimum.

Faktor seperti pemilihan benih, penyediaan tanah, pembajaan, serta kawalan penyakit memainkan peranan penting dalam memastikan pokok sihat dan hasil tinggi sepanjang musim berbuah.

1. Pemilihan Benih dan Penyediaan Tapak

Benih yang dipilih hendaklah datang daripada varieti tulen dan sumber yang disahkan oleh Jabatan Pertanian Malaysia.

Anak pokok hasil cantuman lebih digalakkan kerana dapat mengekalkan ciri pokok induk seperti rasa dan saiz buah.

Sebelum menanam, tapak perlu dibersihkan daripada rumpai dan dilonggarkan sehingga kedalaman sekurang-kurangnya 45 cm.

Lubang tanaman berukuran 60 cm × 60 cm × 60 cm disediakan, dan tanah campuran yang mengandungi baja organik seperti tahi ayam reput atau kompos digunakan sebagai lapisan asas bagi memperkayakan nutrien.

2. Jarak dan Kaedah Penanaman

Jarak antara pokok bergantung kepada varieti dan saiz kanopi. Untuk varieti bersaiz besar seperti Harum Manis, jarak 8 m × 8 m sesuai digunakan, manakala varieti kecil seperti Epal boleh ditanam pada jarak 6 m × 6 m.

Penanaman dilakukan pada waktu petang bagi mengurangkan tekanan haba. Pastikan anak pokok diletakkan tegak, kemudian padatkan tanah di sekeliling pangkal bagi mengelakkan ruang udara yang boleh menyebabkan akar reput. Pokok perlu disiram dengan air secukupnya selepas ditanam.

3. Pembajaan dan Pengairan

Pembajaan dilakukan secara berkala bagi memastikan nutrien mencukupi untuk pertumbuhan vegetatif dan pembentukan buah.

Baja NPK dengan nisbah 15:15:15 diberikan setiap dua bulan pada tahun pertama, manakala baja dengan kandungan fosforus dan kalium tinggi (12:12:17:2) digunakan ketika pokok mula berbunga.

Pokok mangga memerlukan pengairan yang baik tetapi tidak berlebihan. Sistem titisan air atau saliran parit kecil boleh digunakan untuk mengawal kelembapan tanah.

Ketika musim hujan, pastikan saliran lancar bagi mengelakkan air bertakung di kawasan akar.

4. Pemangkasan dan Pembentukan Kanopi

Pemangkasan dilakukan bagi membentuk struktur pokok yang seimbang dan membolehkan cahaya menembusi kanopi.

Pemangkasan awal dilakukan semasa pokok berumur satu tahun bagi menggalakkan pertumbuhan cabang lateral.

Pemangkasan penyelenggaraan pula dilakukan selepas musim tuaian untuk membuang ranting mati atau berpenyakit.

Kaedah ini membantu mengurangkan risiko serangan kulat serta meningkatkan pengudaraan dalam kanopi, yang penting untuk pembentukan bunga baharu.

5. Kawalan Penyakit dan Serangga

Antara penyakit utama yang menyerang pokok mangga ialah antraknos, kudis buah, dan reput bunga.

Pencegahan boleh dilakukan dengan semburan racun kulat berasaskan kuprum secara berkala, serta memastikan pokok tidak terlalu lembap.

Serangan lalat buah boleh dikawal menggunakan perangkap feromon atau kaedah pembungkusan buah dengan plastik berlubang halus.

Penggunaan bahan kimia perlu dilakukan mengikut garis panduan Jabatan Pertanian bagi memastikan keselamatan hasil dan persekitaran.

6. Teknik Mempercepat Pembuahan

Beberapa teknik boleh digunakan untuk mempercepatkan proses berbuah, antaranya:

• Pemangkasan ringan: Menggalakkan pertumbuhan dahan baharu yang subur.
• Pembajaan seimbang: Baja berasaskan kalium membantu merangsang pembungaan.
• Teknik tekanan air: Mengurangkan siraman dalam tempoh singkat sebelum musim berbunga bagi merangsang pokok menghasilkan bunga.
• Penggunaan hormon bunga: Aplikasi bahan perangsang seperti paclobutrazol boleh membantu pembentukan bunga, namun perlu dilakukan dengan kawalan pakar.

Teknik penanaman dan penjagaan pokok mangga yang sistematik memastikan pertumbuhan optimum serta hasil yang tinggi.

Pemilihan benih berkualiti, penjagaan tanah, pengairan seimbang dan kawalan penyakit berkesan merupakan asas kepada kejayaan tanaman mangga di Malaysia.

Hasil, Produktiviti dan Nilai Ekonomi

Pokok mangga yang dijaga dengan baik mampu memberikan hasil tinggi dan pulangan ekonomi yang lumayan.

Produktiviti bergantung kepada jenis pokok Mangga, umur pokok, keadaan tanah, dan tahap penjagaan yang diamalkan oleh penanam.

Secara purata, mangga menjadi antara tanaman buah tropika paling menguntungkan di Malaysia kerana permintaannya yang stabil di pasaran tempatan dan antarabangsa.

1. Hasil Purata Mengikut Varieti dan Umur Pokok

Pokok mangga mula menghasilkan buah selepas dua hingga tiga tahun bagi varieti cantuman, manakala pokok daripada biji memerlukan masa antara empat hingga lima tahun.

• Harum Manis: 25–40 kilogram sepokok setiap musim, dengan kualiti buah premium.
• Chokanan: 30–50 kilogram sepokok kerana berbuah sepanjang tahun.
• Nam Dok Mai: 20–35 kilogram sepokok, dengan buah bersaiz sederhana dan seragam.
• Varieti kecil seperti Epal dan Golden Lily: 10–20 kilogram sepokok, sesuai untuk penanaman di kawasan sempit.

Di ladang komersial, hasil boleh mencapai antara 8 hingga 12 tan sehektar setahun, bergantung pada amalan pengurusan dan kepadatan tanaman.

2. Faktor yang Mempengaruhi Produktiviti

Beberapa faktor utama menentukan jumlah hasil dan kualiti buah:

• Kualiti benih: Pokok hasil cantuman menghasilkan buah lebih cepat dan seragam.
• Pembajaan berjadual: Nutrien yang mencukupi mempengaruhi saiz dan rasa buah.
• Kawalan penyakit: Serangan kulat atau lalat buah boleh menurunkan hasil sehingga 40%.
• Keadaan cuaca: Musim kering sederhana membantu pembungaan, manakala hujan berlebihan boleh menjejaskan pendebungaan.
• Amalan pemangkasan: Pokok yang mendapat cahaya matahari mencukupi menghasilkan lebih banyak bunga dan buah.

Penggunaan sistem pengairan moden serta baja organik turut membantu meningkatkan hasil jangka panjang.

3. Nilai Ekonomi dan Potensi Pasaran

Mangga merupakan antara buah tropika yang memberikan pulangan tinggi kepada petani tempatan.

Berdasarkan data Jabatan Pertanian Malaysia, harga pasaran runcit bagi Harum Manis boleh mencecah antara RM20 hingga RM30 sekilogram, bergantung pada gred dan musim.

Varieti seperti Chokanan dan Nam Dok Mai pula dijual pada harga antara RM5 hingga RM10 sekilogram, menjadikannya sesuai untuk pasaran domestik dan pemprosesan.

Dengan pengurusan ladang yang baik, pulangan kasar tanaman mangga komersial boleh mencapai RM50,000 hingga RM100,000 sehektar setahun, bergantung kepada varieti dan intensiti pengeluaran.

4. Peluang Industri dan Eksport

Permintaan terhadap mangga Malaysia semakin meningkat di pasaran luar, khususnya di Jepun, Singapura dan Timur Tengah.

Harum Manis Perlis diiktiraf sebagai produk eksklusif dengan pensijilan Geographical Indication (GI), sekali gus membuka peluang eksport bernilai tinggi.

Selain buah segar, industri hiliran seperti penghasilan jus, aiskrim, jem dan produk kering berasaskan mangga memberi peluang nilai tambah kepada pengusaha tempatan.

Penggabungan teknologi pertanian moden dan standard kualiti antarabangsa mampu menjadikan Malaysia salah satu pengeluar mangga berkualiti di rantau Asia Tenggara.

Hasil dan produktiviti pokok mangga bergantung kepada varieti, penjagaan dan teknik pengurusan ladang.

Dengan hasil antara 8 hingga 12 tan sehektar serta potensi nilai ekonomi melebihi RM100,000 setahun, tanaman mangga kekal sebagai komoditi buah tropika yang menjanjikan pulangan lumayan kepada penanam di Malaysia.

Kesimpulan

Kepelbagaian jenis pokok Mangga di Malaysia membuktikan keupayaan negara ini menghasilkan buah tropika berkualiti tinggi dengan nilai pasaran yang kukuh.

Setiap varieti mempunyai kelebihan tersendiri, dan pemilihan yang tepat dapat menjamin hasil tinggi serta ketahanan jangka panjang.

Dalam pandangan penulis, masa depan industri mangga Malaysia bergantung pada inovasi pertanian moden dan pemeliharaan varieti tempatan seperti Harum Manis.

Dengan pendekatan berasaskan ilmu dan pengurusan lestari, tanaman mangga bukan sahaja menjadi sumber pendapatan tetapi juga kebanggaan pertanian negara.