6 Jenis Pokok Tidak Berbunga di Malaysia dan Ciri-cirinya

Walaupun jenis pokok tidak berbunga sering kurang mendapat perhatian, kumpulan tumbuhan ini sebenarnya memainkan peranan penting dalam mengekalkan keseimbangan ekosistem semula jadi Malaysia.

Kebanyakan tumbuhan ini membiak melalui spora dan mempunyai bentuk yang unik serta struktur daun yang menarik, menjadikannya istimewa berbanding tumbuhan berbunga.

Selain berperanan dalam kitaran semula jadi, tumbuhan tidak berbunga seperti lumut, paku-pakis dan konifer turut dimanfaatkan dalam landskap kerana keindahan semula jadinya yang lembut dan tenang.

Kepelbagaian spesiesnya di Malaysia juga menunjukkan betapa kayanya flora tempatan yang terus menjadi asas kepada kestabilan alam sekitar tropika.

Maksud dan Ciri-Ciri Tumbuhan Tidak Berbunga

Tumbuhan tidak berbunga ialah kumpulan tumbuhan yang tidak menghasilkan bunga sebagai organ pembiakan.

Sebaliknya, ia membiak menggunakan spora, kon atau struktur khas yang berfungsi menyebarkan generasi baharu.

Dari segi taksonomi, kumpulan ini termasuk lumut, paku-pakis, konifer dan alga yang hidup di pelbagai habitat, daripada kawasan lembap, tanah tinggi hingga persekitaran akuatik.

Ciri-ciri utama tumbuhan tidak berbunga dapat dilihat pada struktur dan cara hidupnya. Pertama, tumbuhan ini tidak mempunyai bunga dan biji seperti tumbuhan berbunga, sebaliknya menghasilkan spora yang sangat halus untuk pembiakan.

Kedua, daunnya biasanya hijau tua atau hijau lembap kerana mengandungi klorofil yang tinggi untuk proses fotosintesis.

Ketiga, banyak spesies tidak berbunga memiliki batang lembut dan tidak berkayu, manakala konifer pula mempunyai batang berkayu tetapi tetap tidak menghasilkan bunga sebenar.

Selain itu, sistem pembiakan tumbuhan tidak berbunga berbeza dengan tumbuhan berbunga kerana ia bergantung kepada air atau kelembapan bagi menyebarkan sel pembiakan jantan dan betina.

Tumbuhan seperti lumut dan paku-pakis contohnya, memerlukan permukaan lembap bagi proses persenyawaan spora.

Kebergantungan terhadap persekitaran lembap menjelaskan mengapa kebanyakan tumbuhan ini tumbuh subur di kawasan hutan tropika Malaysia.

Dari perspektif ekologi, ciri-ciri ini memberi kelebihan kepada tumbuhan tidak berbunga dalam menyesuaikan diri dengan pelbagai keadaan persekitaran.

Lumut, misalnya, boleh tumbuh di atas batu, tanah mahupun kulit pokok kerana strukturnya yang ringkas dan fleksibel.

Sementara itu, konifer pula menyesuaikan diri di kawasan tanah tinggi dengan daun berbentuk jarum yang membantu mengurangkan kehilangan air.

Secara keseluruhan, maksud dan ciri-ciri tumbuhan tidak berbunga menggambarkan keunikan evolusi semula jadi dalam dunia botani.

Keupayaannya untuk hidup tanpa bunga menjadikan kumpulan ini penting bukan sahaja sebagai penyokong ekosistem, tetapi juga sebagai sumber inspirasi bagi kajian biologi dan landskap tropika yang lestari.

Klasifikasi Jenis Pokok Tidak Berbunga

Tumbuhan tidak berbunga terdiri daripada beberapa kumpulan utama yang berbeza dari segi struktur, habitat dan cara pembiakannya.

Klasifikasi ini penting bagi memahami kepelbagaian biologi serta peranan setiap kumpulan dalam ekosistem tropika Malaysia.

Antara kumpulan utama yang termasuk dalam jenis pokok tidak berbunga ialah lumut, paku-pakis, konifer, dan alga.

1. Lumut (Bryophyta)

Lumut ialah tumbuhan kecil yang hidup di kawasan lembap seperti batu, batang pokok dan tanah teduh.

Ia tidak mempunyai akar sejati, sebaliknya memiliki rhizoid yang berfungsi memegang substrat dan menyerap air. Lumut membiak melalui spora, bukan biji, dan tidak menghasilkan bunga atau buah.

Di Malaysia, lumut sering ditemui di kawasan hutan hujan tropika dan hutan tanah tinggi. Antara contoh lumut tempatan ialah Marchantia polymorpha (lumut hati) dan Funaria hygrometrica.

Lumut memainkan peranan penting dalam mengekalkan kelembapan tanah serta membantu mencegah hakisan. Selain itu, ia juga menjadi habitat semula jadi bagi mikroorganisma kecil dan serangga hutan.

2. Paku-Pakis (Pteridophyta)

Paku-pakis ialah tumbuhan tidak berbunga yang mempunyai akar, batang dan daun sejati. Ia membiak melalui spora yang terletak di bahagian bawah daun, dikenali sebagai sporangium.

Berbanding lumut, paku-pakis mempunyai sistem vaskular yang lebih kompleks, membolehkan air dan nutrien disalurkan dengan lebih efisien.

Contoh spesies paku-pakis di Malaysia termasuk Nephrolepis exaltata (paku langsuir), Asplenium nidus (paku sarang burung) dan Diplazium esculentum (paku midin).

Spesies ini bukan sahaja penting dari segi ekologi, malah digunakan secara meluas dalam landskap dan makanan tradisional.

Daunnya yang hijau segar dan tahan lembap menjadikannya popular sebagai tumbuhan hiasan dalam taman tropika.

3. Konifer (Gymnospermae)

Konifer merupakan tumbuhan tidak berbunga yang mempunyai ciri khas daun berbentuk jarum dan struktur kon sebagai alat pembiakan.

Walaupun sesetengah konifer menghasilkan biji, ia tetap dikategorikan sebagai tidak berbunga kerana tidak membentuk bunga sejati. Tumbuhan ini biasanya hidup di kawasan tanah tinggi atau beriklim sederhana.

Contoh konifer yang terdapat di Malaysia ialah Araucaria cunninghamii (pokok pine tropika) dan Podocarpus neriifolius (pokok juniper tempatan).

Konifer sering digunakan dalam landskap hiasan dan taman botani kerana bentuknya yang simetri serta daun hijau sepanjang tahun.

Selain nilai estetik, ia juga membantu menyerap karbon dan menstabilkan suhu mikro persekitaran.

4. Alga (Algae)

Alga ialah kumpulan tumbuhan tidak berbunga yang hidup di persekitaran berair seperti sungai, tasik dan laut.

Ia melakukan fotosintesis tetapi tidak mempunyai akar, batang atau daun sejati. Pembiakan berlaku melalui pembahagian sel atau spora yang tersebar di dalam air.

Jenis alga termasuk alga hijau (Chlorophyta), alga coklat (Phaeophyta) dan alga merah (Rhodophyta). Di Malaysia, alga banyak ditemui di perairan pantai dan hutan paya bakau.

Alga bukan sahaja penting sebagai pengeluar utama oksigen di persekitaran akuatik, malah menjadi sumber makanan kepada pelbagai organisma laut serta bahan mentah dalam industri kosmetik dan baja semula jadi.

Keempat-empat kumpulan ini menunjukkan kepelbagaian besar dalam dunia tumbuhan tidak berbunga. Lumut dan paku-pakis menonjol di kawasan lembap tropika, manakala konifer dan alga menyesuaikan diri di kawasan tanah tinggi serta perairan.

Setiap kumpulan mempunyai struktur dan fungsi tersendiri yang menyumbang kepada keseimbangan ekologi dan keindahan alam Malaysia.

Contoh Jenis Pokok Tidak Berbunga di Malaysia

Malaysia mempunyai kepelbagaian flora tropika yang luas, termasuk pelbagai jenis pokok tidak berbunga yang tumbuh di hutan, kawasan tanah tinggi, paya, dan persekitaran lembap.

Spesies ini bukan sahaja unik dari segi bentuk dan struktur, malah memainkan peranan penting dalam mengekalkan keseimbangan ekosistem tempatan.

Berikut ialah antara contoh pokok dan tumbuhan tidak berbunga yang lazim ditemui di Malaysia.

1. Lumut Hati (Marchantia polymorpha)

Lumut hati ialah antara tumbuhan tidak berbunga paling mudah ditemui di kawasan teduh dan lembap seperti batu berlumut serta tepi sungai. Ia membiak melalui spora yang dilepaskan ke udara apabila kelembapan mencukupi.

Struktur daunnya berbentuk pipih dan hijau tua, berfungsi menyerap air terus daripada permukaan.

Lumut hati membantu menstabilkan tanah serta mengekalkan kelembapan persekitaran mikro di hutan hujan tropika.

2. Paku Sarang Burung (Asplenium nidus)

Paku sarang burung ialah sejenis paku-pakis epifit yang tumbuh pada batang pokok besar tanpa merosakkan pokok perumahnya.

Daunnya panjang, lebar dan membentuk seperti roset yang menyerupai sarang burung, justeru mendapat nama tersebut. Tumbuhan ini sering dijadikan hiasan landskap kerana tahan teduh dan mudah dijaga.

Spora yang terdapat di bahagian bawah daun membolehkan tumbuhan ini membiak secara semula jadi di persekitaran lembap.

3. Paku Midin (Diplazium esculentum)

Paku midin ialah tumbuhan liar yang popular di Sarawak dan Sabah sebagai sayuran tradisional. Ia tumbuh di tepi sungai dan kawasan lembap, membiak melalui spora yang halus dan ringan.

Selain nilai ekologi, paku midin juga mempunyai khasiat pemakanan yang tinggi kerana kaya dengan zat besi dan serat.

Kehadiran paku midin memperlihatkan bagaimana tumbuhan tidak berbunga juga memberikan manfaat ekonomi serta budaya kepada masyarakat tempatan.

4. Pokok Pine Tropika (Araucaria cunninghamii)

Pokok pine tropika merupakan contoh konifer yang tumbuh baik di tanah tinggi Malaysia seperti Cameron Highlands dan Kundasang. Pokok ini tidak menghasilkan bunga, sebaliknya membiak melalui kon yang mengandungi biji.

Daun berbentuk jarum dan hijau sepanjang tahun menjadikannya pilihan utama dalam landskap taman dan kawasan peranginan.

Konifer seperti pokok pine membantu menstabilkan suhu tanah serta menyerap karbon dioksida dengan efisien.

5. Alga Hijau (Spirogyra sp.)

Alga hijau hidup di air tawar seperti kolam dan sungai yang bersih. Ia membiak melalui pembahagian sel dan spora, serta mampu menghasilkan oksigen yang tinggi melalui fotosintesis.

Di Malaysia, alga hijau menjadi indikator semula jadi kepada kualiti air kerana hanya tumbuh dalam keadaan ekosistem akuatik yang stabil.

Selain itu, sesetengah spesies alga juga digunakan sebagai bahan asas dalam industri baja organik.

6. Lumut Bantal (Hypnum cupressiforme)

Lumut bantal membentuk lapisan hijau tebal menyerupai karpet di tanah atau batu lembap. Ia membantu mengurangkan hakisan dan mengekalkan kelembapan tanah.

Spesies ini sering dijumpai di kawasan hutan lembap dan juga di taman teduh yang menerima siraman air yang konsisten.

Struktur daunnya yang halus dan lembut menjadikannya komponen semula jadi penting dalam ekosistem mikro tropika.

Contoh-contoh di atas menunjukkan bahawa jenis pokok tidak berbunga di Malaysia hadir dalam pelbagai bentuk dan fungsi, daripada lumut yang melindungi tanah hingga konifer yang menstabilkan suhu.

Keunikan ini memperkukuh kedudukan Malaysia sebagai salah satu negara megadiversiti di dunia.

Pemahaman terhadap spesies ini bukan sahaja penting untuk pendidikan botani, tetapi juga bagi pemuliharaan alam semula jadi dan pembangunan landskap lestari.

Fungsi dan Peranan Tumbuhan Tidak Berbunga dalam Ekosistem

Tumbuhan tidak berbunga memainkan peranan yang sangat penting dalam mengekalkan keseimbangan ekologi, terutamanya di kawasan tropika lembap seperti Malaysia.

Walaupun sering dianggap sebagai tumbuhan kecil atau tidak menarik, kumpulan ini menyumbang secara langsung kepada kestabilan alam sekitar melalui fungsi biologi dan ekologinya yang unik.

Secara asasnya, tumbuhan tidak berbunga berfungsi sebagai penyerap karbon dioksida dalam proses fotosintesis, sekaligus membantu mengawal suhu mikro dan meningkatkan kandungan oksigen di udara.

Lumut dan paku-pakis, contohnya, berperanan sebagai penstabil kelembapan tanah serta penyerap air semula jadi.

Struktur daunnya yang lembut dan berlapis membantu menyimpan air hujan dan mengekalkannya dalam jangka masa panjang, menjadikan kawasan hutan sentiasa lembap dan sejuk.

Selain fungsi ekologi, kumpulan tumbuhan ini turut menjadi asas rantaian makanan dalam ekosistem hutan.

Alga berperanan sebagai pengeluar primer di persekitaran akuatik, menyediakan sumber tenaga kepada zooplankton dan ikan kecil.

Lumut pula menjadi habitat mikro bagi serangga, amfibia dan haiwan kecil lain yang bergantung padanya untuk perlindungan dan kelembapan.

Kehadiran tumbuhan tidak berbunga memastikan kesinambungan kehidupan organisma di pelbagai lapisan ekosistem.

Dalam konteks pemuliharaan, tumbuhan tidak berbunga juga membantu mencegah hakisan tanah dan memperkayakan nutrien bumi.

Lapisan lumut dan paku-pakis pada permukaan tanah bertindak seperti span semula jadi yang menyerap air dan melambatkan aliran permukaan, seterusnya mengurangkan risiko banjir kecil di kawasan hutan.

Konifer pula menyumbang kepada keseimbangan gas atmosfera dan melindungi kawasan tanah tinggi daripada kehilangan kelembapan yang melampau.

Selain kepentingan ekologi, tumbuhan tidak berbunga turut memberi manfaat ekonomi dan estetika.

Spesies seperti paku sarang burung, lumut bantal dan pine tropika digunakan dalam reka bentuk landskap kerana tahan lama dan mampu menambah elemen kehijauan yang menenangkan.

Di samping itu, alga tertentu digunakan dalam industri makanan, kosmetik dan baja organik, membuktikan bahawa kumpulan tumbuhan ini bukan sekadar pelengkap alam, tetapi juga sumber bernilai kepada manusia.

Secara keseluruhannya, fungsi dan peranan tumbuhan tidak berbunga dalam ekosistem sangat luas, daripada menjaga kelembapan tanah hingga menyokong keseimbangan hidupan akuatik dan daratan.

Kebergantungan pelbagai spesies terhadap tumbuhan ini menegaskan betapa pentingnya pemeliharaan flora tidak berbunga dalam menjamin kelestarian biodiversiti Malaysia.

Kelebihan dan Kegunaan Pokok Tidak Berbunga dalam Landskap

Dalam reka bentuk landskap tropika Malaysia, pokok tidak berbunga semakin mendapat perhatian kerana keindahan semula jadinya yang sederhana tetapi tahan lama.

Tidak seperti tumbuhan berbunga yang memerlukan penjagaan intensif, kumpulan ini menawarkan keseimbangan antara nilai estetika, fungsi ekologi dan kemudahan penyelenggaraan.

Ciri-ciri inilah yang menjadikan tumbuhan tidak berbunga pilihan ideal bagi taman kediaman, kawasan awam serta landskap komersial.

Salah satu kelebihan utama tumbuhan tidak berbunga ialah keupayaannya mengekalkan warna hijau sepanjang tahun.

Spesies seperti paku sarang burung dan lumut bantal menonjol dengan rona hijau semula jadi yang menenangkan, menjadikannya sesuai untuk kawasan teduh dan lembap.

Konifer pula memberi struktur menegak dan bentuk simetri yang menambah elemen formal dalam taman.

Kombinasi pelbagai bentuk daun, tekstur dan tona hijau ini menghasilkan suasana tropika yang seimbang dan menyegarkan tanpa memerlukan bunga sebagai tarikan utama.

Dari segi penyelenggaraan, pokok tidak berbunga lebih tahan terhadap perubahan cuaca dan serangan serangga berbanding tumbuhan berbunga.

Daun tebal pada konifer atau paku-pakis membolehkan tumbuhan ini mengekalkan kelembapan lebih lama, sekali gus mengurangkan keperluan siraman.

Ini menjadikannya pilihan lestari bagi kawasan bandar yang terdedah kepada suhu panas dan kekurangan air.

Selain itu, pertumbuhan yang perlahan pada kebanyakan spesies turut membantu mengurangkan kos pemangkasan dan penjagaan berkala.

Tumbuhan tidak berbunga juga mempunyai fungsi ekologi dalam landskap. Lumut dan paku-pakis bertindak sebagai penutup bumi yang menghalang hakisan, manakala konifer berperanan sebagai peneduh semula jadi yang menyerap karbon dioksida.

Dalam reka bentuk landskap hijau moden, tumbuhan ini sering digunakan untuk menyeimbangkan kelembapan mikro dan menurunkan suhu persekitaran.

Bagi projek landskap berkonsepkan kelestarian, penggunaan tumbuhan tidak berbunga dapat membantu mencapai piawaian reka bentuk hijau seperti Green Building Index (GBI).

Selain nilai ekologi dan fungsinya, banyak spesies tidak berbunga mempunyai nilai komersial dan dekoratif.

Contohnya, paku sarang burung dan paku rimba digunakan sebagai tanaman hiasan dalaman kerana keupayaannya menapis udara dan menambah kelembapan ruang.

Lumut bantal pula sering dijadikan elemen dekorasi dinding hijau atau taman mini kerana teksturnya yang lembut dan mudah dibentuk.

Kesemua ini menunjukkan bahawa tumbuhan tidak berbunga bukan sahaja indah dipandang, tetapi juga menyumbang kepada kesejahteraan ruang hidup manusia.

Secara ringkas, kelebihan dan kegunaan pokok tidak berbunga dalam landskap merangkumi aspek estetika, ekonomi dan kelestarian alam sekitar.

Ketahanannya terhadap cuaca tropika, kemampuan menyejukkan persekitaran dan nilai estetik yang abadi menjadikan kumpulan tumbuhan ini komponen penting dalam reka bentuk landskap moden Malaysia yang berasaskan prinsip hijau dan harmoni.

Perbezaan Antara Pokok Berbunga dan Tidak Berbunga

Pokok berbunga dan pokok tidak berbunga merupakan dua kumpulan utama dalam dunia tumbuhan yang berbeza dari segi struktur pembiakan, morfologi dan fungsi ekologi.

Pemahaman tentang perbezaan ini penting untuk mengenali kepelbagaian flora tropika Malaysia serta menentukan kesesuaian tumbuhan bagi tujuan landskap, pertanian mahupun kajian saintifik.

Perbezaan paling asas antara kedua-dua kumpulan ini terletak pada cara pembiakannya. Pokok berbunga menghasilkan bunga sebagai organ pembiakan utama, manakala pokok tidak berbunga membiak menggunakan spora atau struktur kon.

Dalam tumbuhan berbunga, bunga mengandungi organ jantan (stamen) dan betina (pistil) yang menghasilkan biji selepas proses pendebungaan.

Sebaliknya, tumbuhan tidak berbunga seperti lumut, paku-pakis dan alga tidak menghasilkan bunga atau biji, sebaliknya menggunakan spora halus yang tersebar melalui udara atau air.

Dari segi struktur, tumbuhan berbunga mempunyai sistem akar, batang, daun dan bunga yang lebih kompleks.

Ia sering menampilkan daun pelbagai warna dan bentuk serta menghasilkan buah sebagai hasil pembiakan.

Tumbuhan tidak berbunga pula mempunyai struktur yang lebih ringkas dan biasanya tidak menghasilkan buah.

Lumut dan alga contohnya tidak mempunyai akar sejati, sebaliknya menyerap air terus daripada permukaan sekeliling melalui sel-sel daun.

Perbezaan juga dapat dilihat pada habitat dan penyesuaian terhadap persekitaran. Tumbuhan berbunga biasanya tumbuh di kawasan yang menerima cahaya matahari yang mencukupi dan memerlukan penyerbuk seperti serangga atau angin.

Sebaliknya, tumbuhan tidak berbunga lebih dominan di kawasan lembap dan teduh seperti hutan tanah rendah, tebing sungai atau tanah tinggi yang berkabus.

Konifer pula menunjukkan penyesuaian unik terhadap suhu sejuk dengan daun berbentuk jarum bagi mengurangkan kehilangan air.

Dari perspektif ekologi, kedua-dua kumpulan mempunyai fungsi penting dalam sistem semula jadi.

Tumbuhan berbunga menarik penyerbuk dan membantu dalam penghasilan makanan seperti buah serta bijirin, manakala tumbuhan tidak berbunga menyumbang kepada penstabilan tanah, penyerapan air dan penghasilan oksigen di kawasan lembap.

Kedua-duanya membentuk keseimbangan ekosistem yang saling bergantung untuk menyokong kehidupan flora dan fauna tropika.

Berikut ialah jadual ringkas perbandingan antara pokok berbunga dan tidak berbunga:

Secara keseluruhan, perbezaan antara pokok berbunga dan tidak berbunga mencerminkan keunikan adaptasi semula jadi dalam dunia tumbuhan.

Kedua-duanya melengkapi antara satu sama lain dalam memastikan kitaran ekologi terus berjalan dan keindahan flora Malaysia kekal terpelihara.

Cabaran Pemuliharaan Spesies Tidak Berbunga di Malaysia

Pemuliharaan spesies tumbuhan tidak berbunga di Malaysia menghadapi pelbagai cabaran akibat perubahan iklim, pembangunan pesat dan kurangnya kesedaran awam terhadap kepentingannya.

Walaupun kumpulan ini memainkan peranan besar dalam menstabilkan ekosistem, usaha perlindungan terhadapnya masih kurang menonjol berbanding tumbuhan berbunga dan spesies komersial.

Salah satu cabaran utama ialah kehilangan habitat semula jadi akibat aktiviti pembalakan dan penerokaan tanah. Lumut dan paku-pakis, misalnya, sangat bergantung kepada persekitaran lembap dan teduh.

Apabila kawasan hutan ditebang atau diteres untuk pembangunan, habitat semula jadi mereka musnah, menyebabkan populasi sukar pulih.

Kajian oleh Institut Penyelidikan Perhutanan Malaysia (FRIM) menunjukkan bahawa kepupusan mikrohabitat lembap boleh menjejaskan lebih 30% populasi lumut hutan tanah tinggi dalam tempoh dua dekad.

Selain itu, pencemaran air dan udara turut memberi kesan serius kepada alga dan tumbuhan akuatik tidak berbunga.

Bahan kimia dari pertanian serta limpahan baja menyebabkan eutrofikasi, iaitu pertumbuhan alga berlebihan yang mengganggu keseimbangan oksigen di perairan.

Keadaan ini boleh menjejaskan bukan sahaja alga bermanfaat, tetapi juga ekosistem keseluruhan termasuk ikan dan mikroorganisma air tawar.

Cabaran seterusnya ialah perubahan iklim global yang mengubah pola hujan dan suhu di rantau tropika.

Tumbuhan tidak berbunga seperti lumut dan konifer amat sensitif terhadap perubahan kelembapan.

Cuaca kering berpanjangan boleh mengakibatkan kematian spora dan menghalang pembiakan semula jadi.

Di kawasan tanah tinggi seperti Cameron Highlands dan Gunung Kinabalu, fenomena pemanasan global turut mengubah altitud pertumbuhan lumut serta paku-pakis yang selama ini bergantung kepada suhu sejuk dan lembap.

Selain ancaman semula jadi, cabaran pemuliharaan juga datang daripada kekurangan penyelidikan dan dokumentasi saintifik.

Banyak spesies tidak berbunga di Malaysia masih belum dikenal pasti sepenuhnya, khususnya di kawasan hutan terpencil di Sabah dan Sarawak.

Tanpa data yang lengkap, sukar bagi pihak berkuasa menetapkan status konservasi atau melaksanakan program perlindungan yang berkesan.

Walau bagaimanapun, terdapat usaha berterusan daripada agensi kerajaan dan institusi penyelidikan untuk mengatasi cabaran ini.

FRIM, Jabatan Perhutanan Semenanjung Malaysia dan beberapa universiti tempatan menjalankan kajian biodiversiti untuk mengenal pasti, merekod serta memulihara spesies tumbuhan tidak berbunga yang terancam.

Program pemulihan ekosistem hutan lembap dan konservasi kawasan tanah tinggi turut dilaksanakan bagi mengekalkan habitat semula jadi kumpulan tumbuhan ini.

Secara keseluruhan, cabaran pemuliharaan spesies tidak berbunga di Malaysia menuntut kerjasama menyeluruh antara penyelidik, pembuat dasar dan masyarakat umum.

Tanpa kesedaran dan tindakan bersepadu, kumpulan tumbuhan yang kelihatan kecil ini mungkin hilang dari ekosistem, sekaligus menjejaskan keseimbangan alam yang menjadi asas kepada kelestarian biodiversiti negara.

Kesimpulan

Jenis pokok tidak berbunga mempunyai peranan penting dalam mengekalkan kestabilan alam sekitar serta menyokong kitaran ekologi semula jadi.

Keupayaan tumbuhan ini dalam menyerap karbon, menstabilkan tanah dan menyediakan habitat mikro menjadikannya komponen asas kepada keseimbangan biodiversiti di Malaysia.

Walaupun sering diabaikan, pemuliharaan dan penghargaan terhadap jenis pokok tidak berbunga perlu dipertingkatkan melalui penyelidikan dan kesedaran masyarakat.

Perlindungan terhadap habitatnya bukan sahaja memelihara flora unik negara, tetapi juga memastikan kesinambungan sistem ekologi yang menyokong kehidupan manusia dan hidupan liar.