4 Langkah Mengatasi Pembalakan Haram di Malaysia

Isu langkah mengatasi pembalakan haram semakin penting dibincangkan apabila kegiatan ini terus mengancam hutan simpan kekal dan sumber biodiversiti negara.

Kerosakan hutan akibat aktiviti tidak berlesen bukan sahaja menjejaskan alam sekitar, malah turut menimbulkan kesan ekonomi serta sosial kepada komuniti tempatan.

Dalam usaha membanteras pembalakan haram, penguatkuasaan undang-undang yang tegas perlu digabungkan dengan penggunaan teknologi pemantauan seperti dron dan sistem GIS.

Pendekatan ini disokong oleh penglibatan komuniti setempat serta sokongan NGO yang berperanan dalam memantau pencerobohan hutan dan meningkatkan kesedaran awam.

Isu Pembalakan Haram di Malaysia

Pembalakan haram di Malaysia terus menjadi cabaran besar terhadap kelestarian alam sekitar dan keselamatan ekosistem hutan negara.

Aktiviti yang melibatkan pengeluaran kayu tanpa lesen sah ini sering berlaku di kawasan Hutan Simpanan Kekal (HSK), terutama di negeri yang mempunyai kawasan hutan luas seperti Sarawak, Sabah, Pahang dan Kelantan.

Berdasarkan laporan Jabatan Perhutanan, ratusan kes direkodkan setiap tahun, menunjukkan bahawa penguatkuasaan sedia ada masih berdepan kelemahan dari segi pemantauan serta tindakan undang-undang.

Selain menjejaskan biodiversiti, pembalakan haram turut menyumbang kepada pelbagai isu sekunder seperti banjir kilat, tanah runtuh, dan kehilangan habitat hidupan liar.

Komuniti orang asli yang bergantung kepada hasil hutan juga menjadi mangsa apabila tanah adat mereka diteroka secara tidak sah.

Laporan WWF Malaysia menunjukkan bahawa lebih 30 peratus kawasan hutan di Semenanjung telah mengalami tahap degradasi akibat kegiatan pembalakan tidak terkawal.

Kesannya bukan sahaja mengancam alam, tetapi turut menimbulkan kehilangan pendapatan kepada ekonomi tempatan yang bergantung kepada ekopelancongan dan sumber hutan lestari.

Kerajaan Malaysia melalui Akta Perhutanan Negara 1984 dan pindaan terkini berusaha memperkukuh peraturan agar hukuman terhadap pelaku lebih berat dan berkesan.

Namun, kelemahan dalam rondaan lapangan serta kekurangan sumber manusia menyebabkan pemantauan tidak dapat dijalankan secara menyeluruh.

Dalam konteks ini, langkah mengatasi pembalakan haram perlu melibatkan gabungan antara dasar kerajaan, teknologi pemantauan moden, dan penyertaan masyarakat bagi memastikan pengurusan hutan yang lebih mampan.

Pembalakan haram di Malaysia merupakan isu berlapis yang menuntut tindakan tegas, kolaborasi pelbagai pihak, dan pemantauan berasaskan teknologi bagi mengekalkan keseimbangan ekosistem serta keselamatan sumber hutan negara.

Langkah Mengatasi Pembalakan Haram

Berikut adalah beberapa langkah untuk membanteras pembalakan haram yang boleh dilakukan di Malaysia:

Langkah Undang-Undang dan Penguatkuasaan

Pelaksanaan undang-undang yang tegas menjadi asas penting dalam langkah mengatasi pembalakan haram di Malaysia.

Akta Perhutanan Negara 1984 berfungsi sebagai rangka utama bagi mengawal aktiviti pembalakan di Hutan Simpanan Kekal, termasuk aspek lesen, penguatkuasaan, dan pendakwaan.

Melalui pindaan akta tersebut pada tahun 2022, hukuman terhadap pelaku kini diperketat dengan denda yang lebih tinggi serta tempoh penjara yang lebih lama, mencerminkan kesungguhan kerajaan dalam memperkukuh ketelusan industri perhutanan.

Selain itu, beberapa negeri seperti Pahang, Sabah dan Sarawak turut menggubal ordinan perhutanan masing-masing bagi menyesuaikan penguatkuasaan di bawah bidang kuasa negeri.

Rondaan bersepadu antara Jabatan Perhutanan, Polis Diraja Malaysia, Angkatan Tentera Malaysia, dan Suruhanjaya Pencegahan Rasuah Malaysia (SPRM) kini dijalankan secara berkala untuk mengekang aktiviti haram di lapangan.

Pendekatan ini bukan sahaja meningkatkan kadar tangkapan, malah memperkukuh integriti pegawai penguat kuasa yang terlibat dalam pemantauan kawasan terpencil.

Langkah baharu turut diperkenalkan melalui penggunaan lesen digital dan sistem audit rantaian bekalan kayu bagi memastikan hasil hutan dapat dijejak daripada peringkat penuaian hingga ke pasaran.

Pendekatan ini meminimumkan risiko pemalsuan dokumen serta menghalang aktiviti pengedaran kayu haram.

Di peringkat persekutuan, sistem maklumat geospatial hutan turut digunakan untuk mengenal pasti kawasan sensitif alam sekitar yang perlu dilindungi daripada eksploitasi.

Namun, keberkesanan penguatkuasaan undang-undang masih bergantung kepada ketelusan pelaksanaan dan komitmen jangka panjang semua pihak.

Oleh itu, kerjasama rentas agensi dan sokongan komuniti setempat amat penting bagi memastikan dasar perhutanan negara dilaksanakan dengan adil, menyeluruh, dan berkesan.

Langkah undang-undang dan penguatkuasaan bersepadu merupakan teras utama dalam membanteras pembalakan haram, namun kejayaan sebenar bergantung pada pelaksanaan yang telus, pemantauan teknologi, serta penglibatan masyarakat di peringkat akar umbi.

Peranan Teknologi dalam Memerangi Pembalakan Haram

Kemajuan teknologi kini menjadi pemangkin utama dalam langkah mengatasi pembalakan haram yang semakin kompleks di Malaysia.

Penggunaan teknologi pemantauan berasaskan satelit, penderiaan jauh, dan dron membolehkan pihak berkuasa mengesan pencerobohan hutan dalam masa yang lebih singkat berbanding kaedah manual.

Sistem penderiaan jauh dapat mengenal pasti perubahan penutup bumi, termasuk pembukaan kawasan baharu di Hutan Simpanan Kekal (HSK), sekali gus memberi amaran awal terhadap kemungkinan aktiviti haram.

Teknologi Geographic Information System (GIS) memainkan peranan penting dalam memetakan kawasan hutan serta menilai tahap kerosakan yang berlaku.

Melalui pemetaan digital, Jabatan Perhutanan dapat mengenal pasti corak aktiviti pembalakan, mengesan laluan lori pengangkut kayu, dan menilai impak terhadap biodiversiti.

Beberapa projek rintis oleh agensi seperti Malaysian Space Agency (MYSA) dan WWF Malaysia menunjukkan bahawa integrasi data satelit dengan sistem GIS mampu menurunkan kadar pembalakan haram melalui pengawasan berterusan dan pengumpulan bukti forensik yang tepat.

Selain GIS, penggunaan dron autonomi semakin meluas dalam rondaan udara di kawasan terpencil.

Dron dilengkapi kamera beresolusi tinggi dan penderia haba digunakan untuk merakam imej langsung kawasan hutan, membolehkan pasukan penguat kuasa mengesan aktiviti mencurigakan walaupun di kawasan sukar diakses.

Data yang dikumpul dipadankan dengan pangkalan data lesen pembalakan bagi menilai kesahihan operasi di lapangan.

Pendekatan teknologi ini bukan sahaja meningkatkan kecekapan penguatkuasaan, malah mengurangkan risiko keselamatan terhadap anggota rondaan yang sebelum ini perlu meredah kawasan hutan secara manual.

Dengan sistem laporan digital dan pemantauan masa nyata, maklumat boleh disalurkan terus kepada pusat operasi bagi tindakan segera.

Gabungan antara inovasi, analisis data, dan sistem amaran awal menjadikan teknologi sebagai benteng baharu dalam pengawasan hutan negara.

Penggunaan teknologi seperti GIS, dron, dan penderiaan jauh memperkukuh penguatkuasaan terhadap pembalakan haram dengan menyediakan pemantauan pantas, data tepat, serta tindak balas segera yang meningkatkan keberkesanan langkah pengawalan hutan di Malaysia.

Penglibatan Komuniti dan NGO

Peranan masyarakat dan badan bukan kerajaan (NGO) semakin penting dalam memastikan keberkesanan langkah mengatasi pembalakan haram di Malaysia.

Komuniti tempatan, terutamanya masyarakat orang asli yang tinggal berhampiran kawasan hutan simpan, memiliki pengetahuan tradisional tentang landskap hutan yang menjadikan mereka aset penting dalam pemantauan lapangan.

Beberapa inisiatif seperti program Community Rangers telah dilaksanakan bagi melatih penduduk tempatan menjalankan rondaan, mengesan aktiviti mencurigakan, dan melaporkan terus kepada pihak berkuasa melalui saluran digital.

Selain rondaan komuniti, pendidikan alam sekitar berperanan membina kesedaran masyarakat terhadap kepentingan pemuliharaan hutan.

Kempen awam oleh NGO seperti Sahabat Alam Malaysia (SAM), WWF Malaysia, dan Global Environment Centre (GEC) berjaya meningkatkan kefahaman mengenai kesan pembalakan haram terhadap ekosistem dan perubahan iklim.

Mereka juga terlibat dalam mempromosikan amalan perhutanan lestari serta menggalakkan penggunaan produk kayu bersertifikat yang diiktiraf antarabangsa.

Dalam banyak kes, NGO turut bertindak sebagai penghubung antara masyarakat setempat dan agensi kerajaan bagi memastikan laporan pencerobohan hutan disiasat dengan telus.

Platform seperti Global Forest Watch dan Eyes on the Forest membolehkan pemantauan hutan dijalankan secara terbuka menggunakan data satelit, meningkatkan ketelusan dan akauntabiliti pihak terlibat.

Langkah ini sejajar dengan objektif untuk menjadikan masyarakat sebagai sebahagian daripada sistem pemantauan bersepadu, bukan sekadar penerima dasar kerajaan.

Penglibatan komuniti dan NGO membuktikan bahawa kejayaan membanteras pembalakan haram tidak hanya bergantung pada undang-undang atau teknologi semata-mata, tetapi juga kepada nilai tanggungjawab sosial dan kesedaran kolektif.

Apabila masyarakat diberi ruang dan kepercayaan untuk memainkan peranan, pengawasan hutan dapat dilakukan secara lebih menyeluruh dan berterusan.

Komuniti dan NGO membentuk barisan hadapan dalam usaha memerangi pembalakan haram melalui pendidikan, rondaan hutan, serta advokasi dasar, menjadikan pendekatan masyarakat sebagai elemen penting dalam strategi pemuliharaan hutan yang mampan di Malaysia.

Cadangan Baharu untuk Mempertingkat Tindakan

Pendekatan baharu diperlukan bagi memastikan langkah mengatasi pembalakan haram di Malaysia lebih berkesan dan berdaya tahan dalam jangka panjang.

Salah satu cadangan strategik ialah memperluas penggunaan teknologi blockchain dalam sistem rantaian bekalan kayu.

Teknologi ini mampu menjejak asal-usul setiap hasil hutan secara telus daripada lokasi penebangan hingga ke pasaran, sekali gus menghalang penyamaran kayu haram sebagai produk sah.

Inovasi ini juga boleh diintegrasikan dengan sistem lesen digital sedia ada bagi meningkatkan kebolehkesanan serta mengurangkan risiko manipulasi data.

Kerajaan dan agensi berkaitan juga disaran memperkukuh dasar pemulihan hutan (forest restoration policy) dengan memberi tumpuan kepada kawasan yang mengalami degradasi serius akibat aktiviti pembalakan tidak terkawal.

Pendekatan “reforestasi komuniti” boleh diguna pakai, di mana masyarakat tempatan terlibat secara langsung dalam penanaman semula pokok dan penjagaan hutan baharu melalui insentif kewangan atau hasil ekonomi alternatif.

Langkah ini bukan sahaja menggalakkan tanggungjawab sosial, tetapi juga meningkatkan peluang pekerjaan luar bandar.

Di samping itu, pelaksanaan sistem amaran awal berbasis AI boleh menjadi pemantauan masa depan bagi mengesan perubahan litupan hutan secara automatik.

Dengan menggunakan data satelit beresolusi tinggi dan penderiaan jauh, sistem ini mampu memberi amaran kepada pihak berkuasa dalam tempoh beberapa jam selepas aktiviti mencurigakan dikesan.

Ini akan memendekkan masa tindak balas dan meningkatkan kadar keberkesanan operasi penguatkuasaan di lapangan.

Cadangan terakhir ialah memperkukuh ketelusan laporan dan penglibatan awam. Semua data berkaitan lesen pembalakan, kawasan terjejas, dan status penyiasatan kes wajar dipaparkan melalui portal terbuka yang boleh diakses masyarakat.

Pendekatan ini menambah kepercayaan terhadap institusi penguatkuasaan dan menanam budaya akauntabiliti dalam pengurusan sumber hutan negara.

Cadangan baharu seperti penggunaan blockchain, sistem amaran awal AI, dasar pemulihan hutan, dan portal ketelusan data menawarkan penyelesaian jangka panjang yang mampu memperkukuh keberkesanan penguatkuasaan serta menanam budaya pengurusan hutan berasaskan integriti dan inovasi.

Kesimpulan

Menangani isu pembalakan haram menuntut kesungguhan berterusan melalui gabungan penguatkuasaan undang-undang, teknologi pemantauan, dan kerjasama komuniti.

Kejayaan pelaksanaan langkah mengatasi pembalakan haram bergantung pada sejauh mana ketelusan dan akauntabiliti dipraktikkan dalam setiap peringkat pengurusan hutan.

Namun, masa depan kelestarian hutan Malaysia memerlukan lebih daripada sekadar peraturan dan hukuman.

Ia memerlukan perubahan budaya pengurusan yang berpaksikan tanggungjawab sosial, inovasi berasaskan data, dan penyertaan aktif masyarakat sebagai penjaga ekosistem semula jadi negara.